Grupa Robocza ds. ustawy o zawodzie psychoterapeuty, reprezentująca ok. 70% wszystkich polskich psychoterapeutów z 5 grup podejść, zakończyła prace nad projektem ustawy regulującej nasz zawód. Przed nami proces legislacyjny, którego finałem będzie uchwalenie ustawy przez Parlament. Czekaliśmy jako środowisko na ten moment ponad 30 lat. W swoich pracach szukaliśmy wyłącznie tego, co wspólne i istotne. Dlatego napawa nas dumą fakt, że udało się w ramach Grupy Roboczej zebrać oraz połączyć poglądy i wrażliwość przedstawicieli wszystkich uznanych nurtów terapeutycznych. W pracach Grupy Roboczej aktywnie uczestniczą od początku jej istnienia psychoterapeuci skupieni w stowarzyszeniach psychoterapeutów, które tworzyły standardy polskiej psychoterapii. Ważnymi uczestnikami prac grupy są również psychologowie-psychoterapeuci, skupieni w Sekcjach Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i Psychiatrycznego oraz w wielu pozostałych stowarzyszeniach zrzeszających psychoterapeutów. Od 30 lat zawód ten wykonują również pedagodzy, socjolodzy, lekarze, farmaceuci, pielęgniarki i wiele innych osób z tytułem magistra, których połączyła wspólna profesja, zdobywana poprzez co najmniej czteroletnie odrębne szkolenie, odbycie terapii własnej, superwizji i stażu. Fakt ten, poprzez uzyskanie tzw. praw nabytych, potwierdzają obecnie obowiązujące przepisy – rozporządzenia koszykowe dotyczące świadczeń zdrowotnych i ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Obecnie jest to odrębna grupa zawodowa posiadająca własną metodologię i systemem kształcenia. Z tego powodu ze zdziwieniem przyjęliśmy oświadczenie Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, w którym podważa się de facto zasadność formalnego wyodrębnienia i prawnego umocowania zawodu psychoterapeuty.
Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Psychologicznego określa w swoim oświadczeniu, jakie, w jego opinii, wykształcenie bazowe powinien mieć psychoterapeuta. Oprócz psychologów dopuszczałby lekarzy psychiatrów, pielęgniarki oraz osoby z wykształceniem pedagogicznym. Jest to jeden z aspektów regulacji zawodu psychoterapeuty – kryterium kwalifikacyjne, które warto i trzeba omawiać. Kluczowe pytania brzmią jednak:
- Jak będzie wyglądał model regulacji zawodu psychoterapeuty?
- Czy będzie to ustawa samorządowa?
- Czy pedagog wykonujący zawód psychoteraputy będzie tak samo chroniony podczas wykonywania psychoterapii jak psycholog?
Idąc dalej – czy będzie miał samodzielność zawodową, obowiązek przestrzegania kodeksu etycznego, reprezentację? Kto będzie wykonywał pieczę nad jego szkoleniem, i wreszcie, gdzie będzie zapisana dla pedagoga ochrona w związku z obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej w związku z wykonywaniem zawodu psychoterapeuty? Lekarze i pielęgniarki posiadają ustawy samorządowe, które regulują ich zawody, jednak te przepisy nie obejmują psychoterapii. Odmawianie psychoterapeutom odrębności zawodowej pozbawia ich samorządu, ochrony tytułu zawodowego, ochrony tajemnicy zawodowej, a także nadzoru nad ich szkoleniem i certyfikacją. Określenie kryteriów naboru do zawodu, w tym wymagania wykształcenia bazowego, jest niewielką częścią regulacji, stanowiącą jedynie jeden z artykułów w pełnej ustawie zawodowej.
Jesteśmy otwarci na merytoryczną dyskusję nad kształtem artykułu o kryteriach naboru do zawodu psychoterapeuty, natomiast podkreślamy:
- Psychoterapeuta to zawód samodzielny i wyraźnie odrębny od zawodów pokrewnych – psychologa, czy psychiatry;
- Każdy psychoterapeuta, czy to psycholog, czy pedagog, ma prawo do identycznej prawnej ochrony wynikającej ze statusu zawodu zaufania publicznego i reprezentacji zawodowej w samorządzie, zgodnie z konstytucyjną zasadą sprawiedliwości społecznej.
- Krok 1 to wybór odpowiedniej formy regulacji zawodu psychoterapeuty obejmującej wszystkich, którzy ten zawód wykonują zgodnie z prawami nabytymi, co zapewnia objęcie ich taką samą dla wszystkich ochroną prawną, kodeksem etycznym, odpowiedzialnością zawodową, pieczą nad szkoleniem. Grupa Robocza proponuje ustawę dającą największą z możliwych w prawie polskim ochronę prawną.
- Krok 2 – ostateczne ustalenie szczegółowych rozwiązań np. wykształcenia bazowego może się odbyć między zainteresowanymi podmiotami lub w ramach prac komisji sejmowej.
Zawód psychoterapeuty wymaga umiejętności budowania relacji terapeutycznej, pracy z różnorodnymi formami zaburzeń psychicznych oraz prowadzenia procesu terapeutycznego przy użyciu specjalistycznych narzędzi psychoterapeutycznych zdobywanych podczas szkolenia, terapii własnej czy superwizji. Od 20 lat prawo wymaga, aby każdy psychoterapeuta, w tym osoba z wykształceniem psychologicznym, zdobył dodatkowe uprawnienia. Według rozporządzeń koszykowych i ustawy o ochronie zdrowia psychicznego psychoterapię może wykonywać osoba po 2 roku odpowiedniego szkolenia, poddając swoją pracę superwizji. Psychoterapia opiera się na metodach odmiennych od pomocy psychologicznej, diagnozy psychologicznej, psychiatrycznej czy leczenia farmakologicznego. Argumenty za uznaniem psychoterapii jako odrębnego zawodu obejmują wspólne cele i funkcje realizowane przez psychoterapeutów, niezależnie od reprezentowanego przez nich podejścia i ich wykształcenia bazowego; wspólne zasady etyki zawodowej; wspólne fundamenty psychoterapii i zasady szkolenia w zawodzie oraz korzyści jakie przynoszą one osobom korzystającym z psychoterapii.
Brak regulacji zawodu psychoterapeuty stwarza ryzyko, że osoby poszukujące tej formy pomocy trafią do osób bez odpowiednich kwalifikacji. W obliczu funkcjonowania licznych stowarzyszeń psychoterapeutycznych, które wydają certyfikaty i prowadzą własne rejestry, brak centralnego rejestru sprawia, że nie ma narzędzi do oceny, kto jest wykwalifikowanym psychoterapeutą, a kto jedynie używa tej nazwy. Taka sytuacja zwiększa ryzyko korzystania przez pacjentów z mniej skutecznej lub wręcz niewłaściwie prowadzonej, nieprofesjonalnej psychoterapii.
Ustawa o zawodzie psychoterapeuty przygotowana przez Grupę Roboczą we współpracy z licznymi ekspertami, w tym psychoterapeutami z wykształceniem psychologicznym, porządkuje ten stan rzeczy. Proponujemy wprowadzenie centralnego rejestru psychoterapeutów oraz rejestru podmiotów szkolących i egzaminujących, który zunifikuje dotychczasowe rozproszone systemy certyfikacji, nie zagrażając jednocześnie potrzebie ich zróżnicowania i autonomii. Samorząd zawodowy, który będzie odpowiedzialny za rejestr, zapewni jednolite standardy szkoleniowe i etyczne, co pozwoli zainteresowanym łatwo zweryfikować, czy terapeuta posiada nie tylko certyfikat, ale także odpowiednie kwalifikacje i podlega regularnej superwizji. Każdy będzie mógł to szybko i łatwo sprawdzić. Zapewni to dostęp do zawodu, a co za tym idzie, do psychoterapii, przy zachowaniu wysokich standardów zawodowych i etycznych.
Mamy nadzieję, że nasi partnerzy z Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, po bliższym zapoznaniu się z przygotowanym przez Grupę Roboczą projektem ustawy o zawodzie psychoterapeuty, zmienią zdanie na jej temat. Wszak to nie jest przypadek, że wśród różnych sekcji PTP istnieje odrębna Sekcja Psychoterapii. Ponad 500 psychologów, członków PTP wykonujących także zawód psychoterapeuty funkcjonuje w ramach odrębnej sekcji działającej od ponad 30 lat w ramach Towarzystwa. Reprezentanci i reprezentantki tysięcy psychoterapeutów – psychologów zrzeszonych w ramach stowarzyszeń tworzących Roboczę Grupę – opowiedzieli się jednoznacznie za uznaniem zawodu psychoterapeuty za odrębny, przyznaniem mu statusu zawodu zaufania publicznego i utworzeniem samorządu.
Zapraszamy członków Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego do otwartej i konstruktywnej debaty nad szczegółowymi rozwiązaniami. Stawiamy jednak jeden kluczowy warunek – nie odmawiajcie Państwo psychoterapeutom prawa do uznania naszego istnienia jako odrębnego zawodu oraz rangi zawodu zaufania publicznego.
Członkowie Grupy Roboczej (listopad 2024):
- Association for Contextual Behavioral Science ACBS Polska
- Federacja Towarzystw Psychoanalitycznych
- Fundacja Pomorskie Centrum Psychotraumatologii
- Instytut Analizy Grupowej Rasztów
- Instytut Psychoanalizy i Psychoterapii
- Instytut Studiów Psychoanalitycznych im. Hanny Segal
- Katowicki Instytut Psychoterapii
- Krakowskie Koło Psychoanalizy Nowej Szkoły Lacanowskiej
- Naukowe Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej
- Polska Federacja Psychoterapii
- Polska Federacja Psychotraumatologii
- Polski Instytut Psychodramy
- Polskie Stowarzyszenie Analizy Bioenergetycznej
- Polskie Stowarzyszenie EFT
- Polskie Stowarzyszenie Integracji Psychoterapii
- Polskie Stowarzyszenie Na Rzecz Psychoterapii Gestalt
- Polskie Stowarzyszenie Psychoterapii Integracyjnej
- Polskie Stowarzyszenie Psychoterapii Tańcem i Ruchem
- Polskie Stowarzyszenie Rozwoju Psychoterapii
- Polskie Stowarzyszenie Terapii Poznawczej i Schematu
- Polskie Towarzystwo Analizy Transakcyjnej
- Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychoanalitycznej
- Polskie Towarzystwo Psychologii Analitycznej
- Polskie Towarzystwo Psychologii Procesu
- Polskie Towarzystwo Psychoanalizy Jungowskiej
- Polskie Towarzystwo Psychoanalityczne
- Polskie Towarzystwo Psychoterapii Integratywnej i Systemowej
- Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej
- Polskie Towarzystwo Psychoterapii Integratywnej
- Polskie Towarzystwo Terapii EMDR
- Sekcja Naukowa Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
- Sekcja Naukowa Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
- Sekcja Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
- Sekcja Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologii Klinicznej
- Sekcja Psychotraumatologii Polskiego Towarzystwa Psychologii Klinicznej
- Stowarzyszenie Analityków Jungowskich
- Stowarzyszenie Edukacji Człowieka Dorosłego – Instytut Integralnej Psychoterapii Gestalt
- Wielkopolskie Towarzystwo Terapii Systemowej
